Za brojne stanovnike glavnog grada Bosne i Hercegovine, 2. maj 1992. godine ostao je duboko urezan u kolektivno pamćenje. Tog dana, prije više od tri decenije, jedinice tadašnje Jugoslovenske narodne armije, uz podršku paravojnih grupa iz Srbije, pokušale su izvršiti prodor prema ključnim institucijama vlasti u Sarajevu, s jasnom namjerom da uspostave kontrolu nad gradom.
Ipak, odlučnim otporom slabo opremljenih, ali izuzetno motiviranih branilaca, napad na zgradu Predsjedništva Bosne i Hercegovine je odbijen. Sarajevski borci – većinom civili okupljeni u redove Teritorijalne odbrane i specijalne policijske jedinice – pokazali su zavidnu hrabrost u presudnim momentima, sprečivši pad institucija koje su simbolizirale nezavisnost države. Da je napad uspio, posljedice po Bosnu i Hercegovinu bile bi nesagledive.
Ključni sukobi odvijali su se u okolini Skenderije, gdje su pripadnici tadašnje republičke MUP-ove Specijalne jedinice i građani okupljeni u Teritorijalnoj odbrani uspjeli zaustaviti agresora. Paralelno s napadom na Predsjedništvo, vojne i paravojne snage pokušale su zauzeti i druge važne lokacije u centralnim dijelovima Sarajeva, uključujući zgrade Općine Centar i Skupštine.
Borbe su trajale nekoliko sati, od prijepodnevnih do ranih popodnevnih sati, dok su oklopna vozila i tenkovi napredovali prema srcu grada. U obranu su stali pripadnici Patriotske lige, rezervni policajci, Vikićeva specijalna jedinica i novoformirani teritorijalci, koji su i pored oskudne opreme pružili snažan otpor.
Tog istog dana, zgrada Glavne pošte je zapaljena, čime je Sarajevo ostalo bez telefonskih veza. Požar, za koji su odgovorni poštanski tehničari iz Beograda i Zadra, izazvao je kolaps komunikacija u Starom Gradu i Centru.
Poseban šok za javnost izazvala je vijest da je predsjednik Republike BiH, Alija Izetbegović, uhapšen na aerodromu u Sarajevu. Njega su pripadnici JNA, predvođeni generalom Vojislavom Đurđevcem, priveli po povratku s mirovnih pregovora u Lisabonu.
Nakon što je uhapšen na sarajevskom aerodromu, predsjednik Alija Izetbegović je odveden u vojni objekat u Lukavici, koji je tada bio pod kontrolom Jugoslovenske narodne armije. Njegovo oslobađanje uslijedilo je dan kasnije, 3. maja, kroz razmjenu u Dobrovoljačkoj ulici, što je bio jedan od ključnih trenutaka u ranoj fazi rata.
Iako je 10. maja 1992. godine JNA formalno objavila povlačenje sa teritorije Bosne i Hercegovine, u stvarnosti je njen uticaj ostao prisutan. Pod drugim imenom i sa gotovo istim vojnim kadrom i opremom, ta struktura je nastavila da učestvuje u ratu, ovaj put kao Vojska Republike Srpske.
Ova novoimenovana vojna sila zadržala je sve elemente bivše JNA – komandni kadar, logističku mrežu i arsenal naoružanja – te nastavila sa vojnim operacijama, prije svega nad glavnim gradom Bosne i Hercegovine. Tokom naredne četiri godine, Sarajevo je svakodnevno bilo pod udarom artiljerije i snajpera, a civilno stanovništvo izloženo konstantnom nasilju.
Opsada bez presedana
Grad je bio u okruženju punih 1.425 dana, što predstavlja jednu od najdužih opsada u modernoj historiji. Stanovnici Sarajeva preživljavali su u nemogućim uslovima: bez osnovnih životnih resursa poput vode, struje i grijanja, pod stalnim prijetnjama smrtonosnih napada. Uprkos svemu, grad nije kapitulirao.
Tokom opsade život je izgubilo 11.541 Sarajlija, među kojima i 1.601 dijete. Grad je ostao simbol otpora, ali i mjesto neizmjerne ljudske tragedije.
Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju u Haagu kasnije je donio presude protiv odgovornih za zločine počinjene tokom opsade. Na doživotne zatvorske kazne osuđeni su Radovan Karadžić, tadašnji politički lider entiteta Republika Srpska, te Ratko Mladić, glavni komandant VRS-a. Također su osuđeni i vojni zapovjednici Sarajevsko-romanijskog korpusa: Stanislav Galić, koji je prvobitno vodio operacije nad Sarajevom, i njegov nasljednik Dragomir Milošević, koji je dobio kaznu od 29 godina zatvora.
RTVTK/ASinfo
